Piyasada gölgede yaşayabilen bitkiler hakkında birçok kitap, internet ortamında ise birçok bilgi var. Biz ise burada size sadece uygulayabileceğiniz ufak noktalar hakkında bilgi verirken, Amazon ormanlarında değil, ülkemizde bulup bahçenizde kullanabileceğiz gölgeye dayanıklı bitkileri tanıtmak istiyoruz.

Öncelikle şunu belirtelim, bitkiler yaşamak ve gelişmek için, su, ışık ve besin maddesine ihtiyaç duyarlar, yani kısacası gün içinde hiç ışık almayan bir alan hiçbir bitki için uygun değildir. Bu yüzden ‘Bu bitki zifiri karanlıkta bile yaşar ‘ diyen kimselere inanmayın. Bitkilerin en azından sabah erken veya öğlen saatlerinde direk veya dolaylı güneş ışığı alması gerekmektedir. Bazı bitkiler üstlerinde yer alan ağaçların yapraklarının arasından süzülen güneş ışığı ile de yaşamlarını sürdürmektedirler. Zaten genel anlamda, gölgede yaşayabilen bitkilerde, orman ve korularda yoğun ağaç ve mescere tabakası altında yaşayabilen bitkilerdir. Yine bunun bir sonucu olarak da, bu yüksek ağaçların düşen yapraklarının toprağa karıştırdığı zengin besin maddelerinden faydalanılırlar ki, bu da genel olarak bu bitkileri asidik ortam seven bitkiler sınıfına sokar.

Bu tür bitkilerin yetiştirilmesinde dikkat edilmesi gereken bazı noktalar var. Bahçenizde nispeten daha gölgeli bölgelerde özellikle yaz aylarında daha serin olacaktır, bu da bizim kadar bahçemizde bizle beraber yaşayan diğer canlıların da tercih edeceği alan olacaktır ki, bunun içinde ne yazık ki bitkilerimize zarar verebilecek organizmalar yer alacaktır. Benzer şekilde bu bölgelerde su buharlaşması daha geç olacağından nem tutacak ve mantar hastalıklarının gelişmesi için de en ideal ortamı yaratacaktır. Kısacası bu alanlar hastalıklara ve potansiyel zararlılara daha açıktır, o yüzden bu bölgelerden gözünüzü ayırmayın blog.

Bazı ağaçlar, daha karanlık alanlarda diğer türlere göre daha başarılı olurlar. Ama size genel tavsiyemiz, ağacınızı dikeceğiniz noktaya karar vermeden önce, 1 hafta boyunca dikeceğiniz alanı incelemeniz. Gün içinde aldığı güneş ışığına göre, özellikle sabah ve öğlen saatlerinde en fazla güneş ışığı alanı seçmeniz çok daha verimli olacaktır.

Dikkatinizi çekececeği gibi, bu ağaçların çoğu yaprak döken orman ağaçları, çünkü bu ağaçlar genel olarak orman da büyüme koşullarında diğer ağaçlarla ışık konusunda rekabet ederken, daha az ışık koşullarında yaşamaya alışmış türlerdir ama daha önce söylediğimiz geçerli, az da olsa gün ışığı gerekli.
Bir diğer konuda bitkinizi seçerken tabii ki ışık bir kriterdir ama iklim koşulları ve diğer faktörler de vardır. Mesela Delonix bir tropikal tür olup, Akdeniz de çok güzel yetişecektir ama İstanbul da donacaktır. Bu yüzden tüm kriterlere bakılmalıdır.

Peki o zaman şimdi size Türkiye de rahatlıkla bulabileceğiniz türleri verelim

Çalılar konusunda ağaçlara göre daha şanslıyız açıkçası, değişik iklimlere göre çok fazla türümüz var. Bir de çalı gruplarının daha ağaçlara göre daha az ışıkla yaşayabilirler. Aslında bazı çalı grupları doğada da dolaylı güneş ışığı altında yaşarlar, mesela Karadeniz Bölgesinde birçok Ormangülü türü ( Rhodendron) orman ağaçları altındaki hafif loş ve nemli bölgelerde yaşarlar ve kuvvetli güneş ışığı bu bitkilerin yapraklarını yakabilir.
Ortanca, Açelya gibi türlerde, hem gölgede yaşayıp, hem de muhteşem çiçek yapabilen mucize türlerdir. Şimşirleri ufak çit ve bordür yapmakta kullanabilirsiniz. Osmanthuslar ve Pierisler çekici yaprakları ile bahçenize renk katarken, Gardenia ve Daphneler de rahatlatıcı kokuları ile havanızı değiştirecektir.

Yine gölgede yaşayabilen ve rahatlıkla bulabileceğiniz türler arasında

Aucuba japonica– Japon Akubasu
Azalea / Rhodendron – Açelya ve Orman Gülleri
Buxus sempervirens – Şimşir
Camelia japonica – Japon Kamelyası
Camelia sasanqua – Kış Kamelyası
Daphne odora – Dafne
Fatsia japonica – Aralya
Gardenia jasminoides – Gardenya
Hydrangea macrophylla – Ortanca
Nandina domestcica – Cennet Bambusu
Osmanthus heterophyllus – Osmanthus
Pieris japonica – Japon Pierisi

Evet acı gerçeği öğrenmenizin zamanı geldi, gölgede çim yetişmez, yakın zamanda da yetişeceğe benzemiyor. Bu yüzden size şiddetli tavsiyemiz bu ısrarınızdan vazgeçmeniz ve alternatif çözümlere bakmanız. Genelde peyzaj düzenlemelerinde en alt zemin en alçak bitkilerle yapılır, gölge alanlarda bu daha zordur ama Ajuga, Ophiogon ve Liriope gibi türler gölge toleransları yüksektir. Aşağıdaki türler rahatlıkla temin edebileceğiniz türlerdir

Ajuga reptans – Mayasıl otu
Bergenia cordifolia
Dichondra repens – Dikondra
Hosta – Hosta
Liriope muscari – Çim Zambağı
Ophiogon japonicus – Osmanlı Çimi
Oxalis – Yaprak Yonca
Pachysandra terminalis – Pakisandra
Vinca minör – Vinka

Yukarıdaki bitkiler haricinde değişik form isteyenler için bazı saz türleri, bambu türleri, veya Agapanthus gibi değişik zambak türleri de mevcuttur.

Acorus gramineus – Akorus
Agapanthus umbellatus – Mavi Zambak
Aspidistra eleatot – Demir Çalısı
Cyperus alternifolius – Japon Şemsiyesi
Echeveria elegans – Ekeverya

Şunu açıklayalım, bitkileri biz kategorize ediyoruz ve bitkilerin bundan pek haber yok. Yani ‘Tuz Seven Bitkiler’ deyimi aslında bitkinin tuz sevdiği anlamına gelmiyor, sadece tuzlu ortamlarda yaşayabildiğini gösterir. Yani ‘Gölge Bitkileri’ deyimi de bitkilerin gölge sevdiğini göstermez, evet bazı türler şiddetli güneş ışığından zarar görebilirler ama bunların sayısı azdır, kısacası bitkilerinizin ışık alma imkanını mümkün olduğunca arttırın.

* Karanlık ve loş alanlarda yapılan sulamadaki fazla su daha geç buharlaşır, fazla su hem bitki köklerinde çürüme yapacağı gibi, hem de mantar ve diğer hastalıklar için yaşama ortamı oluşturur. Bu yüzden bu alanların iyi bir drenaj sistemine sahip olduğundan emin olun, gerekiyorsa bir uzmandan yardım alın

* Gölgede yaşayabilen bitkiler yetiştirilmesi zor, masraflı ve pahalı bitkilerdir. Bu yüzden bahçenize zaman ayırmayacaksanız veya uzman bakım hizmeti almıyorsanız, belki de sizin için doğru bir seçim olmayabilir

* Bölgenin tamamı aynı gölge şiddetinde olmayabilir, belirli bölgeler daha az, belirli bölgeler daha fazla loş olabilir. Bu durumda daha karanlık bölgelere, Ortanca, daha aydınlık yerlere açelya dikebilirsiniz.

* Değişik boylarda bitkiler kullanmanız durumunda, daha boylu bitkiler altlarında kalan bitkilere gölge yaparlar ki, bu zaten karanlık olan bölgeyi daha da karartır. Buna dikim aşamasında dikkat edilmesi lazımdır.

* Gölgede yaşayan bitkiler zaten ışık ihtiyaçları bakımından bir adım geridedirler, bu yüzden besin ve su ihtiyaçları dengeli ve zamanında karşılanmalıdır.

* Pahalı ve zor türlerden hemen çok adette kullanmamanızı öneririz, önce az miktara, hatta ufak bir ebatta olan türü dikin ve bitkinin gelişimini inceleyin, zaman içinde bitkinin gelişiminde sıkıntı yoksa bu bitkinin devamını dikebilirsiniz.

Hmm peki en çok sorulan soru, gölgede çit bitkisi olarak ne kullanabiliriz. Seçenekler değişik, öncelikle yaz kış yeşil olması gibi bir ısrarınız yoksa, ortanca güzel bir seçenek olabilir. Çok fazla gölge olmayan yarı loş alanlar için Defne (Laurus), Kartopu (Viburnum tinus ) olabilir ki ikisi de kışın yaprak dökmez. Daha karanlık alanlar için Karayemiş (Prunus laurecerasus) öneririz. Dağınık bir çit isterseniz Fatsia uygundur. Eğer daha formal bir çit isterseniz Porsuk (Taxus) ve Şimşir (Buxus) türleri olabilir.